Người Tạng và nghi thức bái lạy ngũ thể nhập diện

Ấn tượng đến ám ảnh tôi nhất trong chuyến đi Tây Tạng, không hẳn là những đền đài cung điện, hồ thiêng, mà chính là nghi thức bái lạy ngũ thể nhập diện của người dân Tây Tạng – nghi thức bái lạy đau đớn mà mãnh liệt tâm linh nhất thế giới.

Dù đã được nghe nói, được xem qua phim, sách, nhưng khi tận mắt chứng kiến, tôi vẫn không khỏi xúc động mãnh liệt.

Cảm xúc mãnh liệt của lần đầu tận mắt chứng kiến

Lần đầu tiên tôi thấy, đó là hôm đến cung điện Potala – di sản văn hóa thế giới ở độ cao nhất thế giới ở thủ phủ Lhasa của Tây Tạng. Khi cơ thể còn đang tập thích nghi với độ cao trên 3800 m và không khí loãng, tôi đã phải dừng bước đột ngột chỉ để nhìn thật kỹ khi thấy những người phụ nữ ngay góc đường đông đúc người qua lại đang thực hiện nghi thức bái lạy tam bộ ngũ thể nhập địa. Sáng hôm ấy, ngay thềm bậc tam cấp của một công sở đã đóng cửa, họ lặng lẽ bái lạy với một sự tập trung cao độ hướng về phía cung điện bên kia đường để thực hiện các nghi thức một cách nghiêm cẩn.

Đó là những người Tạng đang thực hiện nghi thức tam bộ – ngũ thể truyền thống của mình ở khắp nơi trên nóc nhà thế giới này. Tam bộ (đi ba bước) để ngũ thể (chân, tay, ngực, trán…) một lần chạm xuống đất (nhập địa)  lạy một lạy – một nghi thức vái lạy riêng có của người Tạng từ xa xưa và vẫn được duy trì một cách nghiêm cẩn đến hiện tại, bất chấp những sự thay đổi của không gian, thời gian, thời cuộc.

Suốt thời gian lưu lại Tây Tạng, ngày nào tôi cũng bắt gặp những cảnh tượng ấy. Khắp nơi. Và nhiều nhất là ở Lhasa. Trước mái hiên chùa, bên thềm các tu viện cổ, trước cung điện Potala, trên phố đi bộ quanh chùa Đại Chiêu, ngay góc ngã tư đông đúc ở thủ đô Lhasa của Tây Tạng, dưới dòng đường trên lối vào tu viện Tashilunpo. Và cả trên những dải đất lởm chởm đá bên cạnh con đường thiên lý dài vạn dặm không thấy bóng người chỉ có xe ô tô ngược xuôi, dưới cái nắng và trong tiết trời lạnh âm độ. Họ bái lạy thành từng nhóm hai ba người hoặc nhiều hơn, và nhiều khi chỉ một mình. Bất kể đó là đàn ông hay đàn bà, già hay trẻ.

Ngày đi, đêm nghỉ. Hành trang mang theo là đôi guốc đeo vào tay để trượt trên đường dài, một tấm da bò Yak đeo trước ngực để tránh gió và xây xát, hai miếng cao su bịt ở đầu gối, mũi giày.

Quần áo, găng tay, giày, guốc còn sạch sẽ hay đã lấm lem bụi đường, mới tinh hay đã sờn rách; Khuôn mặt còn sáng sủa hay đã ám đầy dấu vết những lần áp xuống mặt đất, lấ lem hoặc đầy sẹo! Bất chấp nắng mưa, bất chấp cái nhìn tò mò của du khách, bất chấp quãng đường xa gần, bất chấp thời gian, thậm chí bất chấp cả sự nguy hiểm cho chính mạng sống của mình; Trong yên lặng và nhẫn nại, chỉ có tiếng cốp đều đặn vang lên khi hai miếng gỗ lót tay hai bàn tay chạm nhau. (Hai chiếc guốc đeo trên đôi tay có tác dụng như hai tấm trượt giữ cho da tay đỡ xây xát và dễ chuồi người về phía trước).

Chỉ niềm tin không mất

Nhiều người Tạng vẫn xem hành hương về kinh đô xưa Lhasa để nhìn nơi ở của Phật sống Đạt Lai Lạt Ma là chuyến đi ý nghĩa nhất của đời mình. Dù mỗi chuyến hành hương vượt đường xa xôi hiểm trở trong khí hậu khắc nghiệt ấy có khi dài cả một năm trời. Có khi chiếm cả phân nửa thời gian của đời người. Thậm chí, là chuyến đi cuộc đời của mình (Họ phải đối mặt với bao nhiêu khó nhọc thậm chí hiểm nguy, kẻ xấu hãm hại). Chính vì những chuyến đi dài như vậy, họ thường hay nhận được tiền bố thí của khách dọc đường, giúp họ trang trải thêm phần nào trong điều kiện sống cơ bản nhất. Đã có không ít người đã bỏ xác trên hành trình hành hương bái lạy ấy.

Họ bái lạy một cách kiên trì. Và thành tâm. Dù người ngoài nhìn vào thấy có vẻ khổ hạnh. Thậm chí nhiều nhà nghiên cứu cho rằng đây là hình thức bái lạy “khổ sở, đau đớn” nhất thế giới. Nhưng tôi tin là người Tạng không thấy vậy. Niềm tin tâm linh của họ quá lớn, quá mạnh mẽ!

Kunchok, anh bạn hướng dẫn người Tạng của Offtrack Travel cho tôi biết rằng một đời người Tây Tạng phải lạy đủ 100.000 cái thì mới tròn bổn phận với tín ngưỡng mình đang theo. Nhưng hầu như ai cũng lạy hơn thế cả. Hình như với họ, chỉ niềm tin là thứ không thể mất đi, dìu dắt họ đi qua những thăng trầm những khốn khó nhất của đời sống, của số phận, của dân tộc mình.

Theo Tuổi Trẻ