Về Bình Định, dạo bước quanh các cụm tháp Chăm ngàn tuổi

Các tháp Chăm ngàn năm tuổi ở Bình Định là các điểm đến hấp dẫn bởi mỗi tháp đều có nét độc đáo riêng, bí ẩn, thể hiện trình độ kiến trúc và nghệ thuật Chămpa ở từng giai đoạn phát triển khác nhau.

Các tỉnh duyên hải miền Trung nơi nào cũng có di tích văn hóa Chăm. Bình Định từng là kinh đô của Vương quốc Chămpa (1000 – 1471), nên văn hóa Chăm của một thời vàng son rực rỡ còn hiện diện khá rõ nét, nhất là hệ thống tháp cổ với 8 cụm tháp gồm 14 ngôi tháp độc đáo và bí ẩn.

Khác với di tích Chăm ở Quảng Nam rất tập trung, các di tích văn hóa Chăm ở Bình Định lại rải rác khắp nơi. 8 cụm tháp ở nhiều địa phương khác nhau với các tên gọi: Bánh Ít, Dương Long, Tháp Đôi, Cánh Tiên, Phú Lốc, Thủ Thiện, Bình Lâm và Hòn Chuông.

Tháp Đôi

Tháp Đôi được xây dựng vào cuối thế kỷ 12, nằm ở P.Đống Đa, TP.Quy Nhơn, là một công trình kiến trúc đẹp và độc đáo gồm 2 tháp (tháp chính cao 20 m, tháp phụ cao khoảng 18 m). Tháp Đôi được xếp vào loại đẹp độc nhất vô nhị của nghệ thuật kiến trúc Chămpa. Tháp Đôi đã đi vào ca dao Bình Định, là biểu tượng của lòng chung thủy: “Tháp kia còn đứng đủ đôi/ Cầu còn đủ cặp huống chi tôi với nường”.

Tháp Bánh Ít

Tháp Bánh Ít được xây dựng vào cuối thế kỷ 11, đầu thế kỷ 12 tại xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, trên đỉnh một quả đồi nằm giữa 2 nhánh sông Côn là Tân An và cầu Bà Gi, bên cạnh ngã tư quốc lộ 1A – quốc lộ 19. Đây là một quần thể gồm 4 tháp, đứng nhìn từ xa trông giống như chiếc bánh ít nên dân gian gọi là tháp Bánh Ít.

Ở cụm tháp này, mỗi tháp là một kiến trúc riêng biệt, mỗi sắc thái khác nhau. Về phương diện nghệ thuật, trong toàn bộ di tích tháp Chăm còn lại trên đất Việt Nam, Bánh Ít là quần thể kiến trúc độc đáo với nhiều dáng vẻ kiến trúc đa dạng, trang trí đẹp, có giá trị nghệ thuật cao. Cụm tháp Bánh Ít đã được đưa vào cuốn sách 1.001 công trình kiến trúc phải đến trong cuộc đời của một nhóm tác giả người Anh.

Tháp Thủ Thiện

Đối diện bên kia sông Côn là tháp Thủ Thiện (thuộc xã Bình Nghi, huyện Tây Sơn) nhỏ nhắn nhưng thanh thoát, trang nhã nhưng kỳ bí. Ca dao Bình Định có câu: “Vững vàng tháp cổ ai xây/ Bên kia Thủ Thiện, bên này Dương Long”.

Tháp Dương Long

Tháp Dương Long ở xã Bình Hòa, huyện Tây Sơn, được xây dựng vào cuối thế kỷ 12, vào thời kỳ phát triển rực rỡ nhất của văn hóa nghệ thuật Chămpa, là một quần thể gồm 3 tháp (tháp giữa cao 24 m, hai tháp 2 bên cao 22 m).

Với nghệ thuật điêu khắc chạm trổ điêu luyện, các đường nét thể hiện vừa hoành tráng lộng lẫy, vừa tinh tế mềm mại, những con vật và họa tiết trang trí vừa sống động chân thực, vừa huyền ảo kỳ bí, tháp Dương Long được đánh giá là một trong những tháp Chăm đẹp nhất miền Trung, với đặc trưng độc đáo là có kích thước lớn và kiểu kiến trúc uy nghi.

Tháp Cánh Tiên, Phú Lốc, Bình Lâm, Hòn Chuông

Rồi những Cánh Tiên, Phú Lốc, Bình Lâm và Hòn Chuông – mỗi tháp một dáng vẻ, chứa đựng bao vàng son và cả những tàn phai một thuở… Mỗi cụm tháp đều có nét độc đáo riêng, thể hiện trình độ kiến trúc và nghệ thuật Chămpa ở từng giai đoạn phát triển khác nhau; đều có sự hấp dẫn riêng bởi sự bí ẩn cũng như vẻ đẹp lạ lùng mà rêu phong và thời gian vẫn không thể nào phủ lấp.

Gần ngàn năm đã trôi qua nhưng các cụm tháp Chăm ở Bình Định gần như vẫn còn khá nguyên vẹn (gần đây lại được ngành văn hóa trùng tu, nâng cấp) và đó thật sự là một báu vật, là điểm đến hấp dẫn nếu bạn về Bình Định.

Bảo Huy
Theo Thanh Niên Online